AKHRISO SIR: CIA iyo Chigaco Tribune Ee Shidaal Somalia

                                     

Badbado Online ( 30/3/2021 )

AKHRISO SIR: CIA iyo Chigaco Tribune oo baahiyey Sir ku saabsan Shidaal baarista Somalia

Sida uu qoray wargeyska Chicago Tribune cadadkiisa soo baxay March 22, 1948, Itoobiyadii Haile Sellasie waxay heshiis 50 sannadood, oo dhammaan xuquuqda shidaal baarista la wareejinayo, la gashay shirkadda Sinclair Oil Company ee Americanku lahaa sannadkii 1945 si ay shidaal uga baarto dhulka Soomaali Galbeed (Ogadenia). Saddex sannadood ka hor, Haile Sellaise waxaa xukunka ku soo celiyay Ingiriiska kaddib markii uu ku duulay, xukunkana ka tuuray Talyaaniga. Heshiiskaas oo u dhaxeeyay Itoobiya iyo shirkadda Maraykanka laga la tashadayna gumeysiga Ingiriiska ee gobolkaas joogay, waxaa ka carooday shacabka deegaanka iyo ururkii xoriyad doonnka SYL.

Sida ku cad qoraalada Hey’adda Sirdoonka Maraykanka (CIA) ee la qoray 24 October 1947, ururkii SYL ee uu markaas madaxda u ahaa Xaaji Maxamed Xuseen, ayaa August 6, 1947 waxay warqad u direen taliyaha Ingiriiska ee gobolkaas, asagoo u sheegay in Soomaalida ay Itoobiya ka xuroobi doonnaan, Sinclair­na ay Soomaali mooye cid kale heshiis la gali karin.

Isla bishaas August 8­9, waxaa socda kacdoon ay dhalinyaradu sameynayaa, sida ku cad Chicago Tribune iyo CIA qoraalkeeda. Dhalinyada gawaarida shirkada oo wada geologist­yaasha ayay ku hareereeyeen meel u dhow Dhagaxbuur, waa xabadeeyeen, qaarkood waa la xiray, booliska ayaa kala eryay. Kacdoon culus ayay qaadeen.

Ayadoo ay SYL­na ay leedahay Soomaali xur ah keliya ayaa heshiis lala geli karaa, dhalinyaradana ay mudaaharaadayaan, waxaa isla bishaas August 14, 1947 oday dhaqameedkii Wardheer Sultan Rafleh Guuleed, wuxuu la shiray Guddoomiyihii Degmada (DC) ee Ingiriiska ahaa, wuxuuna weydiistay in shidaalka la helo, gunnadiisa (royalty) wax laga siiyo, DC­gii wuu ku ganacsayray. Markuu hungoobay codsigiisa, maalintii xigtay Suldaanka wiilkiisa Duulane ayuu ku daray wakiilkii SYL ee deegaankaas Maxamed Rashiid, si ay Sinclair toos ula kulmaan uguna sheegaan in ay dhulka Soomaali leedahay. Ayadoo shirkaddii la la fadhiyo ayay is khilaafeen, Dulane wuxuu yiri gunnada shidaalka Suldaanka ayaa leh, halka Rashiid uu yiri SYL ayaa leh.

DC­ Ingriiska ahaa oo shirkaas ka war helay ayaa amray in aan Soomaali dambe shirkaddu la kulmi karin asagoo aan goob joog ahayn.

Markii labada isku day lagu hungoobey, Sultan Rafle wuxuu saxiixay warqad ay wada qoreen guddoomiyihii SYL Xaaji Maxamed Xuseen September 1947, taas oo looga dalbanaayo shirkadda in ay ujeeddadeeda, shaqaalaheeda caddeyso, fasax aan Soomaali ka imaanna ku shaqayn karin, haddii kale Qaramada Midoobay ay ku dacweyn doonnaan.

Markii uu Suldaanka warqaddaan saxiixay, Marquis W.G Serra, oo Sinclair madaxdeeda ka mid ahaa, wuxuu bilaabay qorshada ah in beelaha Soomaalida la kala furfuro. Roger McDonald ayaa arintii u sheegay Ingiriiska, Sinclair shaqadii ayay ka fadhiisiyay.

Wasiir British ah ayaa kaddib ku amray shirkadda:

Marquis Serrra oo jinsiyaddiisa ka been sheegay iyo labo nin oo beelaha kala furfuraya shaqada laga saaro.In heshiiska ay Itoobiya la galeen ay keennaan

Sidoo kale September 26, 1947 ku xigeenkii jandarmada British­ka ayaa ku amray shirkadda:

In dhammaan wixii tarjumaan ah ee British Somaliland ka socda lagu beddelo kuwo uu asaga keensado.In isku duwaha xafiiska Geologiyadda shaqada laga saaro. 3­ In dhammaan wiilasha Isaaqa ah ee u shaqeeya lagu bedelo kuwo kale, ama Muqdisho laga keenno.

Sida uu qoray Chicago Tribune, dhallinyaradii mudaaharaadka ma joojin, illaa odayaasha ay ku soo biiraan, arrintiina ay noqoto kacdoon cirka isku shareeray. Horraantii 1948, 21 sarkaal oo ciidan iyo diplomaasiyiin British ah isugu jiray, ayaa culeyska markii ay xamili waayay (sida ay sheegeen) waxay shaqadii ka joojiyeen shirkaddii Sinclair.

Qoraal dad Soomaali ah ay qoreen ayaan arkay oo la leeyahay Sultan Rafle wuu la dagaalamay Sinclair, laakiin sida CIA qortay waxaa muuqata in uu rabay oo keliya in qarashka shidaalka qeyb laga siiyo, halka SYL ay ku doodaysay in fasax Soomaali mooyee cid kale laga qaadan karin. Wixii run ah Ilaah baa og.


Shidaal hanti iyo halaag ba wuu yahay, in lagu halaagsamo waa sahal, in hantiile lagu noqdana shaqo culus ayay u baahan tahay


Xigasho :- Badbado Consultant Bureau

15- 16 Shirkii Magaalada Baydhabo Iyo Heshiiskii [ Classified Documents]

 

 17 September 2020 lagu gaaray Caasimadda Soomaaliya ee Mogadishu. Guddigu waxay diiradda saareen in ay xal farsamo ka diyaariyaan dhamaan qodobada khilaafku ka jiro si ay Madaxda Golaha Wadatashiga Qaranka ugu sahlaan in ay is afgarad ka yeeshaan qabsoomidda doorashada Dalka.

1. Cabashada la xariirta Guddiyada Maamulka Doorashooyinka ee labada heer (SlElT iyo FIEIT).

2. Xal u helidda Guddiga Doorashada kuraasta Somaliland
3. Khilaafka Gobolka Gedo
4. Hirgelinta Qoondada Haweenka
5. Jadwalka cusub ee qabsoomidda Doorashad

Shirka waxaa ka soo baxay:

1. Guddiga doorashooyinka

a) lyadoo la tixraacayo is af-garadkii Madaxda Golaha Wadatashiga Qaranka ee shirkii Dhuusamareeb ee 4-aad, waa in ciddii haysa magac ama magacyo cabasho laga qabo oo ka tirsan Guddiyada Doorashada (FlElT iyo SIEIT) ay u soo gudbiyaan Ra’iisal Wasaaraha Dowladda Federaalka Soomaaliya muddo 3 maalmood gudahood ah si loo badalo. Wakhtigu wuxuu ka bilaabanayaa markii ay madaxda Golaha Wadatashiga Qaranka saxiixaan heshiiskaan.

b) Ra’iisal Wasaaraha Dowladda Federaalka Soomaaliya markii ay soo gaarto macluumaadka xubnaha cabashada laga qabo, uuna xaqiijiyo macluumaadka wuxuu u gudbinayaa ciddii soo magacawday si loo keeno badalkeeda, loona faafiyo muddo 2bari gudahood ah.

2. Somaliland

Si waafaqsan talo soo jeedintii Madaxda Golaha Wadatashiga earanka ee shirkii Dhuusamareeb 5 February 2021 ee xallinta khilaafka Guddiga Maamulka Doorashada Kuraasta Somaliland, Guddigu waxay soo jeedinayaan

a) ln Ra’iisal Wasaaraha Dowladda Federaalka Soomaaliya uu dib u celiyo 4 xubnood sl Guddoomiyaha Aqalka Sare ugu soo gudbiyo badalkooda muddo 5 maalmood ah laga bilaabo markii la saxiixo heshiiskaan.

b) Guddoomiyaha Aqalka Sare ayaa soo gudbinaya 4 xubnood oo ka mid ah Guddiga Maamulka kuraasta Somaliland (1 xubin Guddiga heer Federaal ah iyo 3 xubnood ee Guddiga StEIT).

3. Xal u helidda Gobolka Gedo

Guddiga ayaa si qoto dheer u falanqeeyey, ugana dooday xaaladda Gobolka Gedo ee dhinacyada siyaasadda, amniga, horumarka bulshada iyo dhaqaalaha.

Guddiga Farsamada Arrimaha Doorashooyinka waxay soo jeedinayaan tubta xallinta khilaafka siyaasadeed iyo amni ee Gobolka Gedo guud ahaan iyo sidii ay doorashadu uga qabsoomi lahayd Magaalada Garbahaarey.

a) ln Madaxda Golaha Wadatashiga Qaranka ay soo wada saaraan baaq nabadeed iyo xabad joojin Gobolka Gedo, loona cayimo ciidamada kala duwan baro ay ku sugnaadaan inta laga dhameystirayo dib u heshiisiinta Gobolka. Guddiga Dib u heshiisiinta ee ay soo magacaabeen Dowladaha Xubnaha ka ah ayaa cayimaya baraha ay ku kala sugnaanayaan ciidamadaas si loo hubiyo xabad joojinta.

b) ln Dowladaha Xubnaha ka ah Dowladda Federaalka oo ay ka maqan tahay Jubbaland ay u diraan Guddi dib u heshiisiineed Gobolka Gedo si ay u abuuraan jawi xasillooni amni ah, gogol xaarna ugu noqdaan dib u heshiisiin ballaaran iyo jawi lagu qaban karo doorashada Magaalada Garbahaarey. Madaxda Dowladaha Xubnaha ka ah ayaa Guddiga dib u heshiisiinta magacaabaya muddo 3 maalmood gudahood ah laga bilaabo markii Madaxdu saxiixaan heshiiskaan.

c) ln Guddiga dib u heshiisiintu ay wadatashi buuxa la yeeshaan bulshada Reer Garbahaarey si loo abuuro jawi ay ku qabsoomi karto Doorashada kuraasta taala Magaalada Garbahaarey.

d) Si loogu dhiso Degmada Garbahaarey maamul cusub oo dhex dhexaad ah, kana shaqayn kara isu soo dhaweynta bulshada ee dhanka siyaasadda, amniga iyo horumarka, waa in qaybaha kala duwan ee bulshada iyo odayaasha qabaa’ilka deegaanka dega ay Guddiga dib u heshiisiinta u soo gudbiyaan magacyada shaqsiyaad qaadi kara masuuliyadda maamulka Degmada Garbahaarey. Madaxweynaha Dowladda ubbaland ayaa soo magacaabaya xubnaha Maamulka ay Guddiga dib u heshiisiintu usoo gudbiyeen.

e) ln Guddiga dib u heshiisiintu ay muddo 30 maalmood gudahood ah ku soo dhameystiraan qorshaha xasilinta guud ahaan Gobolka iyo tan jawiga qabsoomidda doorashada Garbahaarey si horey loogu socdo magacaabista Maamulka Garbahaarey iyo qabashada Doorashada.

f) Si loo hubiyo amniga Doorashada, Guddigu waxay soo jeedinayaan

I. ln AMISOM Police la geeyo Magaalada Garbahaare.

II. ln Guddiga dib u heshiisiinta iyo Maamulka cusub ee ay soo magacawday Jubbaland ka soo talo bixinayaan, kana shaqeeyaan sidii Guddiga doorashada, ergada iyo murashaxiinta loogu diyaarin lahaa ilaalo gaar ih (Close Protection) ee amnigooda si loo helo amni laysku halayn karo muddada ay doorashadu socoto.

g) ln Guddiga dib u heshiisiinta ay soo gudbiyaan qorshaha iyo jadwalka gogosha nabadeynta Gobolka iyo dhameystirka dhismaha Maamulka Gobolka Gedo, waana in hirgalinta qorshaha dib u heshiisiinta Gobolka lagu dhameystiro muddo 60 maalmood gudahood ah.

4. Qoondada Haweenka

lyadoo la tixraacayo heshiiskii 17 September 2O2O ee xaqiijinta Qoondada Haweenka, lagana duulayo waaya aragnimada in tirada haweenka ee Golayaasha Baarlamaanka aysan marna gaarin qoondadii lagu heshiiyey ee 30%, Guddiga Farsamadu wuxuu soo jeedinayaa

1) ln Madaxda Dowladda Federaalka ah iyo Dowladaha Xubnaha ka ah ay la yimaadaan ka go’naansho siyaasi ah oo ay ku xaqiijinayaan qoondada haweenka 30% ee labada Aqal.

5. Jadwalka qabsoomidda Doorashada

lyadoo la xeerinayo dib u dhaca ku yimid wakhtigii loo asteeyey qabsoomidda Doorashada hay’adaha Federaalka ee 202012021, Guddiga Farsamadu waxay soo jeedinayaan.

a) ln Doorashada lagu dhameystiro muddo 60 maalmood gudahood ah oo ka bilaabanaysa markii heshiiskaan ay saxiixaan Madaxda Golaha Wadatashiga Qaranka.

b) Guddiga Doorashada heer Federaal (FlElT) ayaa soo saaraya jaangoynta jadwalka guud ee hirgalinta doorashada

c) Guddiyada heer Dowladaha Xubnaha ka ah (SlElT) waxay diyaarinayaa jadwal u gaar ah qabashada doorashada Dowladda Xubinta ka ah si waafaqsan jadwalka Guddiga heer Federaal si loo dadajiyo hirgalinta doorashada.

Magacyada Guddiga

1. Xildhibaan Saalax Axmed Jaamac, wasiirka Dastuurka DFS
2. Xildhibaan Cabdullaahi Abukar Xaaji, wasiirka waxbarashada DFS

3. Wasiir Maxamed Cabdiraxmaan Dhabancad, wasiirka Arrimaha Gudaha Puntland
4. Wasiir Cabdullaahi Cali Xirsi Timacade, wasiirka warfaafinta Puntland
5. Wasiir XirsiJaamac Gaani, wasiiru dowraha Madaxtooyada Jubarand

6. Wasiir Mursal Maxamed Khariif, wasiirka caafimaadka Jubaland
7. Wasiir Cabdiwaayeel Maxamed Jaamac, wasiir Arrimaha Gudaha Galmudug

8. Wasiir Aadan Cismaan Xuseen, wasiirka boosta iyo isgaarsiinta Garmudug

9. Wasiir Axmed Madoobe Nuunow, Wasiirka qorsheynta Koonfur Galbeed

10. Wasiir Maxamed Abukar Cabdi, wasiirka Arrimaha Gudaha Koonfur Galbeed

11. Wasiir Maxamed Cali Caadle, wasiirka Arrimaha Gudaha Hirshabelle

12. Wasiir Caasho Khaliif Maxamed, wasiirka Haweenka Hirshabelle

13. Guddoomiye Basma Caamir Axmed, Guddoomiye ku-xigeen Gobolka Banaadir

14. Xiireey Axmed Rooble, Xoghayaha Gobolka Banaadir.